Studiował historię (seminarium profesorów A. Wyczańskiego i C. Kuklo, praca magisterska pod kierunkiem prof. C. Kuklo) i socjologię (seminarium prof. M. Kowalskiej) na Uniwersytecie w Białymstoku. Pracę doktorską dotyczącą funkcjonowaniu służby domowej w polskich miastach w XVIII i XIX wieku, przygotowaną pod kierunkiem prof. C. Kuklo, obronił w 2012 roku. Praca ta została wyróżniona przez Radę Naukową ówczesnego Instytutu Historii i Nauk Politycznych UwB. Od roku 2006 jest pracownikiem UwB związanym z Instytutem a obecnie Wydziałem Historii oraz Centrum Badań Struktur Społecznych i Gospodarczych Przednowoczesnej Europy Środkowo-Wschodniej.

Wieloletni członek Zespołu Demografii Historycznej Komitetu Nauk Demograficznych PAN, w latach 2015–2017 członek redakcji „Przeszłości Demograficznej Polski”. Należy do korpusu ekspertów NCN. Członek Economic History Society, Economic History Association, European Society of Historical Demography, European Association for Urban History, Local Population Studies Society, Sekretarz Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Białymstoku.

Zajmuje się historią społeczno-gospodarczą i demografią ziem dawnej Rzeczypospolitej w XVIII i XIX wieku. Jego badania koncentrują się na kwestiach takich jak: mobilność społeczna, stratyfikacja, nierówności ekonomiczne, rynek pracy. W swoich pracach wykorzystuje przede wszystkim metody kwantytatywne, ostatnio poszerzane o analizę przestrzenną (GIS i geostatystyka).

Drugi obszar jego zainteresowań dotyczy przemian współczesnego społeczeństwa obserwowanych w kontekście wielokulturowości, sytuacji starych i nowych mniejszości, funkcjonowania stereotypów.

Uczestnik wielu projektów grantowych realizowanych na UwB i poza nim. Obecnie kierownik projektu NCN zatytułowanego „Nierówności ekonomiczne w Rzeczpospolitej Obojga Narodów i ich społeczno-polityczne konsekwencje”.

Rezultaty badań prezentował na licznych konferencjach (między innymi European Social Science History Conference, European Society of Historical Demography Conference, International Conference on Urban History, Biennial Conference of the European Society for Environmental History, Rural History), publikował w czasopismach takich jak „Przegląd Historyczny”, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, „Przeszłość Demograficzna Polski”, „Historical Methods”, „The History of the Family”.

R. Poniat,Służba domowa w miastach na ziemiach polskich od połowy XVIII do końca XIX wieku, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2014.

R. Poniat,Zróżnicowanie majątkowe mieszkańców Grodna w 1794 roku, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 32(1), 2015, s. 83–109.

M. Szołtysek, R. Poniat,Historical family systems and contemporary developmental outcomes: what is to be gained from the historical census microdata revolution?, „History of the Family” 23(3), 2018, s. 466–492.

M. Szołtysek, R. Poniat, S. Gruber,Age heaping patterns in Mosaic data, „Historical Methods” 51(1), 2018, s. 13–38.

P. Guzowski, R. Poniat,The Polish-Lithuanian commonwealth as a laboratory foranalysingconnections between confessions, the demographic regime, and human capital,„Acta Poloniae Historica” 116, 2017, s. 249–276.

R. Poniat,Wiek opuszczania rodzinnego gospodarstwa domowego w dobie stanisławowskiej w świetle zeznań sądowych, „Przeszłość Demograficzna Polski” 35, 2014, s. 7–40.

R. Poniat,Czy ktoś nie został (spost)kolonizowany? Czyli o pożytku z szerokich pojęć, „Pogranicze. Studia społeczne” 22, 2013, 79–90.

Prowadzi zajęcia przede wszystkim ze statystyki i metodologii nauk.