Wschód, ze względów geograficznych, geopolitycznych i kulturowych w naturalny sposób zawsze predysponował do bycia jednym z głównych kierunków badań białostockich historyków. Upadek komunizmu, rozpad ZSRR, szeroka dostępność do zasobów archiwalnych w państwach poradzieckich oraz zniesienie ograniczeń cenzuralnych stworzyły na początku lat 90. XX w. nowe możliwości badawcze, które białostockie środowisko naukowe w pełni wykorzystało. Wydawano liczne publikacje, organizowano cykle corocznych konferencji, na których inicjowano jakościowo nowy sposób podchodzenia do dziejów obszarów Wschodniej Europy. Wypracowywano wspólną terminologię i metodykę badań, będącą płaszczyzną naukowego porozumienia pomiędzy historykami z różnych krajów.

Badania wschodnie w Uniwersytecie w Białymstoku uległy przyspieszeniu wraz powołaniem nowych kierunków kształcenia: najpierw stosunków międzynarodowych a następnie studiów wschodnich. Jednym z głównych nurtów białostockiego środowiska stały się prace badawcze nad polityką zagraniczną państw postsowieckich oraz kwestie polityki historycznej i konstruowania przekazu historycznego w Europie Wschodniej.

Nową perspektywę badawczą tworzy również powstające w Białymstoku Muzeum Pamięci Sybiru, które obok istniejącego środowiska akademickiego stanowi istotny ośrodek popularyzujący badania wschodnie. Głównym przedmiotem działania Muzeum Pamięci Sybiru jest bowiem odkrywanie i upowszechnianie wiedzy związanej z tematyką zesłań, deportacji i losów Polaków na Sybirze oraz dziejów społeczności na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej.

Integralną częścią badań wschodnich prowadzonych w białostockim ośrodku akademickim są również prace dotyczące pogranicza. Pogranicze, będąc głównie pojęciem geograficznym, fascynuje kolejne pokolenia naukowców. Istotną cechą pogranicza jest łączenie oraz przenikanie się cech sąsiadujących ze sobą obszarów. Rodzi to nowe wartości, postawy oraz zachowania, których próżno szukać w środowiskach jednokulturowych. Mają one swój niewątpliwy wpływ oraz odzwierciedlenie w gospodarce, życiu społecznym, postawach życiowych, sympatiach, antypatiach, migracjach oraz w życiu politycznym.

Zadaniem funkcjonującej na Uniwersytecie w Białymstoku Katedry Studiów Wschodnich jest rozwój projektów badawczych oraz inicjowanie współpracy z polskimi i zagranicznymi ośrodkami zainteresowanymi problematyką badań wschodnich. Najnowsze wyniki badań prezentowane są m.in. na łamach wydawanego w Białymstoku „Biuletynu Historii Pogranicza”.